De Wandeling: Verhalen van toen.....

....Vandaag verteld, om morgen te herinneren.

De IJssel ligt te blinken in de zomerzon als we er ’s middags met de trein over denderen richting Wezep. Een bijzondere etappe, omdat we terug lopend van Wezep naar Hattem en dan naar Zwolle, “de IJssel overgaan”. Een etappe met een verhaal; eigenlijk de voorloper van het verhaal van station Amersfoort over het ei en de sinaasappel:

Onze opa was samen met dokter van Everdingen uit Bilthoven gemobiliseerd geweest voor de oorlog. Gezond en wel keerden beiden mannen terug naar hun gezinnen en naar hun werk, toen Duitsland eenmaal ons land had bezet. Beide mannen hielden contact met elkaar gedurende die oorlogsjaren. Onze opa had een boerderij in Oost Groningen. Ondanks dat gaandeweg de oorlogsjaren er grote eskaders bommenwerpers en jagers over de boerderij trokken richting Bremen en Hamburg, en er soms fel gevochten werd in het luchtruim, was het leven op de boerderij in Oost Groningen zo slecht nog niet. Onze moeder, de oudste dochter van het gezin, kreeg er drie broertjes bij in de oorlog. Het gezin had eigenlijk nergens gebrek aan. Hoe anders waren de berichten uit Bilthoven. Er was gebrek aan van alles, de honger sloeg toe. Dokter van Everdingen liet zijn dienstmaat in Groningen weten, hoe slecht de situatie was, en dat hij zorgen had om zijn beide jongens Pim en Rob, 15 en 12 jaar oud. Mijn opa liet onmiddellijk weten: “Laat de beide jongens naar ons komen!” Dat bericht moet Bilthoven hebben bereikt, want op een goede dag in augustus 1944 stond de 15-jarige Pim met een vriendje op het erf bij onze opa en oma. Fietsend hadden de jongens de tocht ondernomen, en een maand later gingen ze – goed gevoed - beiden met de fietstassen vol terug naar Bilthoven. Pim kreeg de boodschap mee: “Kom zo snel mogelijk terug met je broertje Rob.” Wat moet dat geweest zijn voor dat gezin in Bilthoven, om je beide kinderen van 15 en 12 jaar te laten gaan door oorlogsgebied, omdat de winter er aan komt en je niet weet of je dat wel zult overleven?

Pim en Rob zijn op weg gegaan in oktober. De brug over de IJssel was een barricade, zwaar bewaakt door de Duitsers. De beide jongens liepen de brug op, maar werden halverwege terug gestuurd omdat er geschoten werd. Binnen de kortste keren was iedereen in dekking. De jongens, die hun kans schoon zagen, besloten om niet terug te keren naar de Hattemer kant, maar door te lopen naar Zwolle. Op de oever aangekomen, doken ze snel de eerste zijstraat in. Ze hadden het gehaald!

Toen de jongens dagen later op de boerderij in Groningen aankwamen, maakte dit verhaal grote indruk op mijn moeder. Het verhaal is ons weer door verteld, spannend….en gelukkig was het allemaal goed afgelopen. De jongens zijn – nadat ze de eerste dagen doodziek waren van spanning en ontberingen -, helemaal opgeknapt. In juni 1945 konden ze terug keren naar hun ouders. In augustus gingen mijn moeder en haar vader een tegenbezoek afleggen; 2 kippen gingen mee “omdat Pim en Rob de eieren zo graag lusten”.

Er is altijd een band gebleven tussen de beide families.

Pim – later geëmigreerd naar de Verenigde Staten – schrijft jaren later aan onze moeder: “Ik denk vaak aan die tijd terug, aan de liefde en zorg die we van jullie allemaal kregen. Na al die jaren kan ik nog steeds je vader en moeder zien, en de boerderij waar we zo’n fantastische tijd hadden.”

Vandaag staan wij er voor: de IJsselbrug. We hebben al een mooie wandeling gehad vanaf Wezep over landgoed Molencate, met het mooie waterrad; door het prachtige stadje Hattem, langs de IJsseldijk. We zeggen tegen elkaar dat we allebei emotie voelen, we pakken elkaar hand vast. We lopen de massieve brug op. Die kinderen van toen….al die mensen, die hier gestrand zijn op hun vlucht. Zoals die trein vol Duitse Joden, die geïnterneerd waren in Kamp Westerbork, en in mei 1940 nog een poging wilden doen om een schip naar Engeland te nemen. De IJssel bleek voor hen een onoverkomelijke barricade…..een paar jaar later maakten ze weer een treinreis: ze reisden met de eerste trein uit Kamp Westerbork, die naar Auschwitz vertrok.

Stil lopen we de brug over. Ik denk aan de vluchtelingen in de wereld; aan degenen, die het net wel halen, en aan degenen, die het niet halen. Mensen – moeders, vaders en kinderen, opa’s en oma’s – mensen met dromen en talenten, die de veilige oever niet bereikt hebben.

Midden op de brug leggen we een steentje uit Auschwitz.

Een verhaal van toen, vandaag verteld om morgen te herinneren.