Welzalig hij, die al zijn kracht....door Jo Anne en Tineke

Van Nijkerk naar Putten.

Het groepje groeit.

Vandaag lopen we van Nijkerk naar Putten weer een etappe van het Westerborkpad. Deze keer lopen we met zijn vieren: Mirjam gaat ook weer mee – ze heeft de smaak te pakken. Deze keer gaat ook Tineke mee. Tineke heeft ook een stukje geschreven voor deze blog, omdat ze op een heel bijzondere manier betrokken is bij deze etappe.

De etappe.

Nijkerk, waar ooit een bloeiende joodse gemeenschap was, waar in de 19e eeuw het centrum voor Thora-studie was gevestigd – na de oorlog keerden slechts 13 joodse Nijkerkers terug.

Putten, waar op 2 oktober 1944 een onvoorstelbaar drama zich heeft afgespeeld. Als vergelding voor een aanslag op een auto met Wehrmacht officieren op een weg tussen Putten en Nijkerk, werd een vergeldingsactie op de Puttenaren uitgevoerd.

660 mannen uit Putten werden bij elkaar gedreven en naar Kamp Amersfoort vervoerd. Van daaruit werden de mannen naar concentratiekamp Neuengamme vervoerd. Onder onvoorstelbare omstandigheden vonden de mannen en jongens de dood in de kampen in Duitsland. Slechts 48 mannen keerden terug.

Bovendien werden zo'n 150 huizen en boerderijen door brand verwoest; de vrouwen en kinderen van Putten moesten vluchten om niet in het vuur om te komen.

Dit is de geschiedenis van deze streek, waarbij we vandaag wandelend stil staan.

Tineke schrijft:

Een paar weken geleden las ik de uitnodiging van Henny om een stukje mee te lopen met de Westerborkpad, een wandeling in het spoor van de jodenvervolging. Met bewondering voor de twee zussen las ik hun verhalen.
Ik heb direct gereageerd en zaterdag 18 januari was het zover.
Met de auto naar station Putten en daar met de trein naar Nijkerk. In de trein zat al een vriendin van Jo Anne. Met ons viertjes eerst aan de koffie in Nijkerk. Daarna aan de wandel.
Het was een prachtige dag en het zonnetje scheen.
Bijna waren we het bijzondere monument voorbijgelopen op de hoek van de Vetkamp/Bruins Slotlaan. De driehoeken met blauw, wit en rood in het monument stellen de Davidsster voor. Er zijn drie tranen in verwerkt, een met de sleutel van de verdwenen synagoge van Nijkerk, de middelste is met opzet leeggelaten als teken van de verdwenen joodse gemeenschap en de laatste traan heeft een kleine sleutel die symbool staat voor een nieuwe, hoopvolle toekomst.
Prachtig.

We steken een kaarsje aan en leggen een steentje uit Auschwitz op het monument met deze tekst:

“ Niet vergeten, nooit vergaan;

voor u een eeuwige naam

binnen de muren van Jeruzalem.

Al die miljoenen, voorbij

maar niet vergeten:

Jesaja 56: 5

Ik geef je een eeuwige naam

binnen de muren van Mijn stad”

Tineke schrijft: 

We wandelen weer verder en horen even verder via het geluidsfragment het verhaal van die vreselijke burgemeester, die Putten had in die tijd. Hij jaagde op alles wat Joods en anti Duits was.

Onderweg nog even lekker ons broodje gegeten en wat uitgerust en we konden er weer tegen.

Putten is de plaats waar m'n schoonvader vandaan komt. Hij was 10 jaar toen het drama in zijn woonplaats, en zijn familie plaats vond. Hij heeft nooit echt over deze periode kunnen praten. Het meeste wat we weten van de razzia van oktober 1944 hebben we uit boeken en internet.
Als we in Putten aankomen, mag ik een steentje uit Neuengamme leggen bij het monument en een kaarsje aansteken.

In het herinneringscentrum van oktober 1944 lees je de namen van alle mannen die vanwege de vergeldingsactie zijn weggevoerd en er staan veel namen. Zes daarvan met de achternaam van m'n schoonvader, ooms die ik nooit heb leren kennen. Heel bijzonder.
Bedankt dat ik dit stukje met jullie mee mocht lopen!

Citaat uit het verhaal van de Razzia in het herinneringscentrum ( als de mannen bijeen gedreven zijn in de kerk)

" Ds. Holland spreekt een gebed uit en verzoekt de mannen Psalm 84 vers 3 en 4 te zingen. Terwijl achter in de kerk de Duitsers binnen komen, beginnen de mannen van Putten eerst weifelend en daarna krachtiger hun psalm te zingen: "Welzalig hij, die al zijn kracht en hulp alleen van U verwacht, die kiest de welgebaande wegen".....

Daarna moeten zij aantreden op het marktplein. De "Todeskandidaten" moeten onder bedreiging van machinegeweren voorover op de stoepen gaan liggen. Ondertussen keren de vrouwen en kinderen terug naar de kerk met eten voor hun mannen." 

In herinnering aan het drama van Putten, van Lidice, van Ouradour-sur-Glane.